Ηφαιστειακή έρευνα: Γνωριμία με τους κοιμωμένους γίγαντες της Ελλάδας
Αναδημοσίευση στην Πορφυράδα από τη σελίδα MemoryLife Magazine με ημερομηνία δημοσίευσης 18/09/2019
Ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει ότι έχουμε ηφαίστεια στην Ελλάδα, αγνοεί όμως ότι ορισμένα από αυτά είναι ακόμα ενεργά, συγκεκριμένα έξι στον αριθμό (όπως μαθαίνουμε από το παρατηρητήριο ηφαιστειακής δραστηριότητας, volcanodiscovery.com) κι όχι αδρανή ή ανενεργά όπως θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, μιας και δεν έχουν στην πρόσφατη ιστορία δώσει κάποια αξιόλογη ηφαιστειακή δραστηριότητα.
(γράφει ο Γιώργος_Κ)
Στην πραγματικότητα τα έξι ενεργά από αυτά που διαθέτουμε στον Ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα αυτά που βρίσκονται στο λεγόμενο «ηφαιστειακό τόξο» του Αιγαίου, δηλαδή στο Σουσάκι, τα Μέθανα, τη Μήλο, την Σαντορίνη (Θήρα), το Κολούμπο (8 km Βορειοανατολικά της Σαντορίνης) και τη Νίσυρο, επαγρυπνούν έχοντας δώσει ήδη κάποια δείγματα έντονης σεισμικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια.
Στην Ελλάδα διαθέτουμε συνολικά 39 ηφαίστεια στον αριθμό, σε περιοχές όπως: Ν. Βλυχάδες (Β. Ευβοϊκός κόλπος), Μικροθήβες (Ν. Μαγνησίας), Βόρειες Σποράδες και Αλμωπία. Η εκτεταμένη ηφαιστειακή δράση άλλωστε στο ΒΑ Αιγαίο (Λήμνος, Λέσβος, κ.ά.) προκάλεσε την απόθεση πολλών σχηματισμών και τη δημιουργία των απολιθωμένων δασών στα νησιά αυτά.
Τα ηφαίστεια δε χρειάζεται να εκραγούν για να είναι επικίνδυνα. Άλλο ένα πράγμα που δεν γνωρίζαμε είναι ότι οι κοιμώμενοι γίγαντες δεν κοιμούνται πάντα τόσο βαριά όσο νομίζουμε.
Τα κοιμώμενα ηφαίστεια φαίνεται να μην παρουσιάζουν κινδύνους στους ανθρώπους που μένουν κοντά και η σεισμική δραστηριότητα μπορεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αν τα πράγματα αλλάξουν. Αλλά όταν γίνονται καθιζήσεις και αρχίζει να εμφανίζεται λάσπη στην πλαγιά, δεν υπάρχει καμία προειδοποίηση. Κατά τη διάρκεια των καιρών, η υδροθερμική δραστηριότητα στον τύπο του ζεστού όξινου νερού μετατρέπει τους βράχους του περιβάλλοντος χώρου σε ένα πιο μαλακό υλικό, το οποίο τελικά παθαίνει καθίζηση.
Κολούμπο
Από πρόσφατο άρθρο στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ μαθαίνουμε πως ‘’η ησυχία στο ηφαίστειο της Σαντορίνης τα τελευταία χρόνια (ιδίως μετά την κινητικότητα που παρατηρήθηκε τη διετία 2011-2012) δεν ανακουφίζει τους επιστήμονες, οι οποίοι άλλωστε καταγράφουν μόνιμη σεισμική δραστηριότητα στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο και εκφράζουν έντονη ανησυχία για την απουσία ακόμα και του παραμικρού κρατικού σχεδίου αντιμετώπισης ηφαιστειακού κινδύνου’’.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής του ΑΠΘ και γενικός γραμματέας του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ) Κώστας Παπαζάχος, επισημαίνει ότι «δυστυχώς όσα σενάρια κινδύνου από έκρηξη του ηφαιστείου έχουν κοινοποιηθεί στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας παραμένουν στο συρτάρι. Εξακολουθούμε να μην έχουμε σχέδιο αντιμετώπισης».
«Σήμερα μετά την κρίση του 2011-2012 επικρατεί ηρεμία στην Καλντέρα. Αντιθέτως, έχουμε μόνιμη σεισμική δραστηριότητα στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο και προς την περιοχή της Αμοργού, όπου βρίσκεται το μεγάλο ρήγμα. Αυτή η περιοχή που έδωσε τον μεγαλύτερο σεισμό του 20ού αιώνα στην Ευρώπη, 7,5 ρίχτερ, στις 9 Ιουλίου 1956, παραμένει ενεργή» εξηγεί ο καθηγητής και τονίζει: «Δεν υπάρχει άμεση ανησυχία, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι η Σαντορίνη δεν είναι το νησί του 1956 πια.
Συρρέουν τουρίστες σχεδόν όλο τον χρόνο και υπάρχουν περίοδοι που το νησί έχει δεκαπλάσιο ή και μεγαλύτερο πληθυσμό από τον μόνιμο. Θα πρέπει να πάψουμε να διαχωρίζουμε τον ηφαιστειακό κίνδυνο γιατί όταν αυτός έρθει (αν και θα προειδοποιήσει έγκαιρα), θα είναι αργά και εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν σωστές παρεμβάσεις».
Σαντορίνη
Σημειώνεται ότι τον Ιούλιο του 2011, τοποθετήθηκαν επιστημονικά όργανα στο βυθό της καλντέρας της Σαντορίνης από μία Ελληνο-Γαλλο-Ισπανική αποστολή, καταδεικνύοντας έτσι την ανησυχία της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για την υποθαλάσσια ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή της Θήρας, όπου υπάρχουν σαφή στοιχεία επανενεργοποίησης του ηφαιστείου.
(Μια ενδιαφέρουσα επιστημονική έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί για τη Θήρα, μπορείτε να βρείτε και να διαβάσετε στην Αγγλική γλώσσα, σε PDF στον σύνδεσμο: big.assets.huffingtonpost.com )
Οι ερευνητές, που χρησιμοποίησαν το βαθυσκάφος "Θέτις" και το τηλεχειριζόμενο υποβρύχιο όχημα "Max Rover" του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίου Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) θέλησαν να έχουν μία καλύτερη εικόνα, από "πρώτο χέρι", για το τι συμβαίνει στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και αυτό που διακρίβωσαν τότε τους τρόμαξε: Ο μετρητής κλίσης και οι δύο αισθητήρες υποθαλάσσιας πίεσης και παραμόρφωσης του "φουσκώματος" του βυθού εξαιτίας ανοδικών κινήσεων του μάγματος και των αερίων κάτω από το βυθό, έδειξαν έντονη κινητικότητα. Δορυφορικές εικόνες επιβεβαιώνουν ότι η επιφάνεια του εδάφους τους έχει ανυψωθεί κατά 14 εκατοστά από τον Ιανουάριο του 2011.
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει φορέας αρμόδιος για την παρακολούθηση των ηφαιστείων και άρα δεν υπάρχει τίποτα προσαρμοσμένο στον ηφαιστειακό κίνδυνο, που έχει την ιδιαιτερότητα να είναι πολυπαραγοντικός. Και αυτό γιατί τα ηφαίστεια περιλαμβάνουν σεισμούς, αέρια, μεταφορά στάχτης, διακοπή επικοινωνιών, κατολισθήσεις, καταρρεύσεις σπιτιών» μας εξηγεί ακόμα ο καθηγητής του ΑΠΘ, Κώστας Παπαζάχος.
Το ηφαίστειο άλλωστε, είναι ενεργό, όπως εξηγούν επιστήμονες του ΙΜΠΗΣ (Ινστιτούτο Μελέτης και Παρακολούθησης Ηφαιστείου Σαντορίνης) που παρακολουθούν τη δραστηριότητα στην περιοχή, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για το ηφαίστειο της Σαντορίνης, προειδοποιώντας πως θα εκραγεί ξανά. Η έκρηξη που αναμένεται τα επόμενα χρόνια θα είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, διαχειρίσιμη, ωστόσο, οι υποδομές πρέπει να είναι έτοιμες.
«Σας λέω με βεβαιότητα ότι κάποτε στο μέλλον το ηφαίστειο θα εκραγεί ξανά. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, γιατί θα το έχουμε προβλέψει πολύ νωρίτερα και θα έχουμε ενημερώσει. Θα είναι μία ελεγχόμενη κατάσταση, που μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα για το νησί, προσελκύοντας ακόμα και περισσότερους τουρίστες που θα θέλουν να δουν το φαινόμενο» εξηγεί ο Γιώργος Βουγιουκλάκης (ηφαιστειολόγος), σε άλλο άρθρο του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής.
Νέα Καμμένη
Σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΙΜΠΗΣ, κανείς δεν πίστευε ότι το ηφαίστειο θα είχε ξανά δραστηριότητα, μέχρι την περίοδο 2011-2012, που στη διάρκεια λίγων μηνών καταγράφηκαν περισσότεροι από 1.000 σεισμοί. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης δείχνει όλο και εντονότερα σημάδια ενεργοποίησης του. Συνεχείς μικροδονήσεις, οι οποίες σπάνια ξεπερνάνε τα 3,2 Ρίχτερ καταγράφονται καθημερινά στην περιοχή από την Μήλο, την Νάξο μέχρι τα νότια παράλια της Κρήτης, την Κάρπαθο και την Ρόδο.
Από τον Αύγουστο όμως του 2012 και μετά έχουμε μια σειρά γεγονότων που προκαλούν ανησυχία, όπως μαρτυρίες για δονήσεις που έχουν γίνει αισθητές, στα Χανιά, το Καστέλι και το Ρέθυμνο σαν να γίνεται σεισμός 10 Ρίχτερ ελάχιστης όμως διάρκειας. Οι δονήσεις έγιναν αισθητές από την Μήλο μέχρι την Άνδρο.
Τον Ιανουάριο του 2011, μία σειρά από σεισμικές δονήσεις σημειώθηκαν στις παρυφές του ηφαιστείου. Η πλειοψηφία ήταν τόσο ασθενείς που μπορούσαν να ανιχνευθούν από εξαιρετικά ευαίσθητους σεισμογράφους, ενώ αρκετοί έγιναν αισθητοί από τους κατοίκους του νησιού.
«Μία ημέρα τον Απρίλιο του 2011, δύο ξεναγοί που επισκέφτηκαν το νησί της Καμμένης, μου διηγούταν πως είχαν νιώσει ένα σεισμό και οι δονήσεις του εδάφους ήταν τόσο ισχυρές που αναπήδησαν» σημείωσε ο Michelle Parks, υποψήφιος διδάκτορας μέλος μίας ομάδας επιστημόνων που μελετάει την παραμόρφωση του εδάφους στη Σαντορίνη.
«Οι ντόπιοι που εργάζονταν σε εστιατόρια του κεντρικού νησιού της Θήρας έβλεπαν σημάδια της σεισμικής δραστηριότητας στα ποτήρια που άρχισαν να δονούνται και να χτυπούν ελαφρά μεταξύ τους.»
Στη μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Nature Geoscience, η ομάδα περιγράφει πως στο σύμπλεγμα των νησιών, η επιφάνεια του εδάφους έχει σιγά σιγά ανυψωθεί σχεδόν συστηματικά γύρω από ένα σημείο βόρεια της Παλαιάς και Νέας Καμμένης.
(δες κι εδώ: https://big.assets.huffingtonpost.com/magma.pdf )
Από την τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης έχουν περάσει περίπου 3600 χρόνια. Σήμερα όμως ο ρυθμός διόγκωσης του ηφαιστείου είναι κατά μέσο όρο ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα το χρόνο.
«Αν χρειαζόταν σήμερα να εκκενωθεί το νησί από έκρηξη του ηφαιστείου, το λιμάνι του Αθηνιού δε θα λειτουργούσε, ενώ λόγω της στάχτης πιθανότητα ούτε αεροσκάφη θα μπορούσαν να προσγειωθούν. Ακόμα και δύο χρόνια πριν να προβλεφθεί μία έκρηξη δεν αρκούν για να φτιάξουμε υποδομές» λέει ο Κώστας Παπαζάχος.
Στην περιοχή του Μονόλιθου η νέα μαρίνα που σχεδιάζεται για την αποσυμφόρηση του λιμανιού βρίσκεται ακόμα στις μακέτες «Για τα λιμενικά έργα έχει εγκριθεί η περιβαλλοντική μελέτη και έχουμε πάρει έγκριση από την αρχαιολογική υπηρεσία. Στην Ελλάδα για να κάνουμε ένα καινούριο λιμάνι χρειαζόμαστε κατά μέσο όρο 14 χρόνια. Ενοχλούμε ξανά και ξανά τους υπουργούς, αλλά όλα προχωρούν με ρυθμούς χελώνας» απαντά ο δήμαρχος Θήρας Νίκος Ζώρζος, στο ίδιο άρθρο του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής.
Νίσυρος
Ο Δρ. Χρήστος Ευαγγελίδης, εντεταλμένος ερευνητής του ΓΙ/ΕΑΑ και υπεύθυνος του Σεισμολογικού Δικτύου του ΕΑΑ, δήλωσε άλλωστε πρόσφατα στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ότι «ούτε το πιο επικίνδυνο ηφαίστειο της Νισύρου καλύπτεται σωστά. Υπάρχουν σε αυτό δύο σεισμολογικοί σταθμοί, από τους οποίους δουλεύει μόνο ο ένας, ενώ κανονικά θα έπρεπε να υπάρχουν πέντε. Δυστυχώς υπάρχει πρόβλημα χρηματοδότησής τους».
Κάτι ανάλογο είπε συμβαίνει και σε άλλα ελληνικά ηφαίστεια, με εξαίρεση τη Σαντορίνη. Στη Μήλο υπάρχει ήδη ένας σταθμός του ΕΑΑ, ενώ θα εγκατασταθεί ένας ακόμη, αλλά στο Σουσάκι δεν υπάρχει κανένας, ενώ θα έπρεπε να υπάρχει τουλάχιστον ένας σεισμολογικός σταθμός παρακολούθησης.
Συνολικά, σύμφωνα με τον κ. Ευαγγελίδη, πανελλαδικά υπάρχουν περίπου 150 σεισμολογικοί σταθμοί, από τους οποίους όμως μόνο περίπου 100 λειτουργούν αυτή τη στιγμή. Από αυτούς, οι μισοί (75) ανήκουν στο ΓΙ/ΕΕΑ (περίπου οι 65 λειτουργούν σήμερα).
Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, μαθαίνουμε από τον καθηγητή, ότι τοποθέτησε έξι σταθμούς για να παρακολουθεί το ηφαίστειο των Μεθάνων. Πηγή ανησυχίας η κοντινή απόστασή του από την πρωτεύουσα, λέει στο ΑΠΕ ερευνητής του Ινστιτούτου. Τα ηφαίστεια -σε αντίθεση με τους σεισμούς- συνήθως προειδοποιούν, αναφέρει ο ίδιος.
Για πρώτη φορά το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΓΙ/ΕΑΑ) θα παρακολουθήσει συστηματικά το ενεργό ηφαίστειο των Μεθάνων, που βρίσκεται στον Σαρωνικό κόλπο, σε απόσταση μόνο 50 χιλιομέτρων από την Αθήνα. Ήδη εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι τρεις μη μόνιμοι σεισμολογικοί σταθμοί που άρχισαν να λειτουργούν εδώ και μία εβδομάδα περίπου, ενώ θα εγκατασταθούν άλλοι τρεις μόνιμοι σταθμοί.
Η πιο πρόσφατη εκρηκτική δραστηριότητα του ηφαιστείου συνέβη τον 3ο αιώνα π.Χ. και αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς Στράβωνα, Παυσανία και Οβίδιο. Στην ευρύτερη περιοχή των Μεθάνων η πιο πρόσφατη έκρηξη συνέβη πριν περίπου 300 χρόνια, στον υποθαλάσσιο χώρο ενάμισι χιλιόμετρο βόρεια της χερσονήσου, στην οποία έχουν εντοπισθεί ίχνη τουλάχιστον 30 παλαιών ηφαιστείων, των οποίων η δραστηριότητα ξεκίνησε πριν από ενάμισι εκατομμύριο χρόνια.
Η σύγχρονη υδροθερμική δραστηριότητα στη λουτρόπολη των Μεθάνων σχετίζεται με την ηφαιστειακή γεωθερμία. Αν και πιο πρόσφατα το ηφαίστειο δεν έχει δώσει ανησυχητικά σημάδια, η κοντινή απόστασή του από την Αθήνα δεν παύει να αποτελεί πηγή ανησυχίας.
Σουσάκι
Στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων στα σύνορα της Αττικής με την Κορινθία, υπάρχει ένα ηφαίστειο χωρίς κρατήρα που ακόμη και σήμερα διατηρεί έντονη μετα-ηφαιστειακή δραστηριότητα. Το Σουσάκι λοιπόν, αποτελεί το βορειότερο άκρο του ηφαιστειακού «τόξου» και βρίσκεται σε υψόμετρο 180 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.
Σήμερα, περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια μετά την τελευταία του έκρηξη διατηρεί εντονότατη δραστηριότητα καθώς από αυτό εκλύονται στην ατμόσφαιρα πολλά δεκάδες χιλιάδες κυβικά διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου ενώ η θερμοκρασία στην πλαγιά του φτάνει ακόμη και τους 42 βαθμούς Κελσίου.
Σαντορίνη 1955
Σε όλους έρχεται στο μυαλό η τρομερή έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης που συνέβη γύρω στο 1600 π.Χ. και εκτός του ότι κατέστρεψε το νησί της Σαντορίνης, δημιούργησε τεράστιο τσουνάμι το οποίο κινήθηκε προς τη Κρήτη καταστρέφοντας το Μινωικό πολιτισμό, αλλά και από τις τεράστιες ποσότητες τέφρας που εκσφενδονίστηκαν στην ατμόσφαιρα άλλαξε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και το κλίμα της Γης προκαλώντας μεγάλες καταστροφές σε πλανητικό επίπεδο.
Επισημαίνεται ότι μετά την έκρηξη του ηφαιστείου το 1955 στη Σαντορίνη, αυτή η αύξηση του μάγματος που συνέβη τώρα (2011) είναι η μεγαλύτερη από τότε και πλέον το νησί από τέφρα που περικλείεται από τη τουριστική Σαντορίνη ανυψώθηκε γύρω στα 11 με 12 εκατοστά.
(Όλες οι πληροφορίες συνελέχθησαν από άρθρα του διαδικτύου γι’ αυτό και ο συντάκτης του κειμένου δεν φέρει ευθύνη για την ορθότητα των λεγομένων που εκφράζονται. Όλες οι φωτογραφίες αναδημοσιεύονται από τα άρθρα που αναφέρονται στις πηγές.)
tanea.gr
Το άρθρο αυτό έχει αναδημοσιευτεί και στο περιοδικό Global View από τις 19/09/2019 στον σύνδεσμο: http://www.globalview.gr/2019/09/19/ifaisteiaki-erevna-gnorimia-tous-koimomenous-gigantes-tis-elladas/
ΑπάντησηΔιαγραφήΣημειώνεται πως ο συντάκτης του κειμένου είναι υπεύθυνος για την έρευνα των προσφερόμενων άρθρων από το διαδίκτυο (που αναφέρονται στις πηγές) και την καταγραφή (μίξη) αυτών ώστε η απαραίτητη πληροφορία να διοχετευτεί στο άρθρο, το οποίο επιμελήθηκε και προλόγισε.