Μια προσωπική εκτίμηση για την Τέχνη - Του Γ. Κόκκινου

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου «Τα Εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου», που σύμφωνα με τον υπότιτλο πρόκειται για μια εκ βαθέων δεκαετή συνομιλία 2004-2012 της ίδιας με τον ποιητή, μιας μορφής συνέντευξη διαρκείας δηλαδή, μου δίδεται η αφορμή να τονίσω ορισμένα γνωστά αλλοπρόσαλλα πράγματα που έχουμε δει να συμβαίνουν στο χώρο της Λογοτεχνίας την τελευταία 15ετία, καθώς και τη σχέση της Μουσικής με την Λογοτεχνία αλλά και τις υπόλοιπες μορφές Τέχνης.

Στην περίπτωση του Ντίνου Χριστιανόπουλου κι όταν τοποθετείται δημόσια ένας Ποιητής του βεληνεκούς του Χριστιανόπουλου, θα περίμενε κανείς να προσδιορίσει κομψά ορισμένα περίεργα φαινόμενα του χώρου κι όχι να χαρακτηρίζει με επίθετα, εκφράζοντας δημόσια μια άποψη που καθίσταται σεβαστή μεν - δίδοντας όμως συγκεκριμένο όνομα και προσδιορίζοντας επ’ ακριβώς κάποιον (ή κάποιους), στην προκειμένη περίπτωση τον αείμνηστο Ρασούλη (ή κάθε άλλου του ίδιου βεληνεκούς μουσικού με τον Ρασούλη) που συμβαίνει να είναι αγαπητός στον κόσμο - θα γινόταν ίσως περισσότερο σεβαστό αν μπορούσε τουλάχιστον, να μην στοχεύσει συγκεκριμένο πρόσωπο μέσω της συζήτησης και να μας επισημάνει ότι οι διακρίσεις εις βάρος της Ποιητικής και της Λογοτεχνίας από θέμα οικονομικών απολαβών, είναι εμφανείς στο χώρο γενικά της Τέχνης.

Με δεδομένο ότι η Μουσική δεν είναι μια άυλη μορφή τέχνης, αλλά Διεθνής γλώσσα έκφρασης με παρτιτούρα - μιλιέται ή τραγουδιέται ή σιγοψιθυρίζεται (οι νότες ή οι στίχοι της) - ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο που Διεθνείς γλώσσες καθίστανται η Ζωγραφική, η Φωτογραφία, η Γλυπτική, ο Χορός, καθώς και οι λοιπές μορφές Τέχνης εφόσον μπορούν να μεταφραστούν για να μπορούν να βρουν ανταπόκριση στην υφήλιο, ο Κινηματογράφος, το Θέατρο και η Λογοτεχνία με πρώτη την Ποιητική (δες κι εδώ..)
θαρρώ ότι είναι λάθος πρωτίστως ένας διαχωρισμός των Τεχνών μεταξύ τους - ως αλληλοστηριζόμενες και αλληλένδετες - εφόσον είναι μέσο έκφρασης του Λόγου οποιαδήποτε μορφή Τέχνης υφίσταται, μιας και μέσω αυτής ο Δημιουργός (Καλλιτέχνης κατά το γενικώς λεγόμενο, στη Μουσική και το Θέατρο ως ερμηνευτής) συνομιλεί μέσα από το ‘’έργο τέχνης’’ του με τον κόσμο. Στη σύγχρονη εποχή άλλωστε και με την βοήθεια του διαδικτύου, είναι περιττό το βιβλίο ή η παρτιτούρα για την διάδοση της καλλιτεχνικής αυτής ‘’πληροφορίας’’.

Η Τέχνη - η ολότητα της Τέχνης, των καλών τεχνών, συμπεριλαμβανομένης της Ποιητικής και της Λογοτεχνίας - ενώνει παγκοσμίως τους Λαούς, όταν φυσικά είναι αξιόλογη και στην περίπτωση του Ντίνου Χριστιανόπουλου είναι ιδιαίτερα αξιόλογη αυτή η Τέχνη.

Παραθέτω εδώ τρία ποιήματα του Ντ. Χριστιανόπουλου που αλιεύθηκαν από τη σελίδα:

‘’Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας
ποτὲ δὲ λένε τὴν ἀλήθεια
ὁ κόσμος ὑποφέρει καὶ πονᾷ
κι ἐσεῖς τὰ ἴδια παραμύθια

Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας
εἶναι πολὺ ζαχαρωμένα
ταιριάζουν σὲ σοκολατόπαιδα
μὰ δὲ ταιριάζουνε γιὰ μένα..’’

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΩ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
‘’Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία,
δὲ θὰ πεῖ ἀνοίγω ἕνα παράθυρο γιὰ τὴ συναλλαγή.
Τέλειωσαν πιὰ τὰ πρελούδια, ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ κατακλυσμοῦ.
Ὅσοι δὲν εἶναι ἀρκετὰ κολασμένοι πρέπει ἐπιτέλους νὰ σωπάσουν,
νὰ δοῦν μὲ τί καινούριους τρόπους μποροῦν νὰ ἀπαυδήσουν τὴ ζωή.
Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία.
Νὰ μὴ μὲ κατηγορήσουν γιὰ εὐκολία, πὼς δὲν ἔσκαψα βαθιά,
πὼς δὲ βύθισα τὸ μαχαίρι στὰ πιὸ γυμνά μου κόκαλα.
ὅμως εἶμαι ἄνθρωπος κι ἐγώ, ἐπιτέλους κουράστηκα, πῶς τὸ λένε,
κούραση πιὸ τρομαχτικὴ ἀπὸ τὴν ποίηση ὑπάρχει;
Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία.
Βρίσκει κανεὶς τόσους τρόπους νὰ ἐπιμεληθεῖ τὴν καταστροφή του.’’
(1956)

Η ΘΑΛΑΣΣΑ
‘’Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.
Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –
μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,
ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια
Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα
Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.’’
(1962)

Δράττομαι της ευκαιρίας μετά και την δημοσιοποίηση του παραπάνω βιβλίου, να τονίσω πως επιβάλλεται να δημιουργηθεί ένας ενιαίος φορέας διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων που να περιλαμβάνει όλους ανεξαρτήτως τους καλλιτέχνες από οποιαδήποτε μορφή Τέχνης κι αν προέρχεται κανείς - εφόσον μπορεί με τα ''έργα τέχνης'' του ή την ιδιότητα που κατέχει ως ερμηνευτής έργου - να αποδείξει τη συμμετοχή του στην πολιτιστική κληρονομιά. Μάθαμε ότι η ΑΕΠΙ λειτουργούσε τελικά εναντίον των μουσικών που εκπροσωπούσε παρακρατώντας μέρος των εσόδων τους, αλλά θα χρειαστούμε τη δημιουργία φορέα που να εκπροσωπεί το σύνολο των Καλλιτεχνών (κι όχι μόνο μουσικούς).

Έχουν κατά καιρούς λεχθεί εκατοντάδες αράδες σχετικές με τις οικονομικές απολαβές καλλιτεχνών που ανήκουν στο χώρο της Μουσικής, οπότε θα ήταν περιττό να τις επαναλάβω. Ρίξτε όμως μια συνοπτική ματιά και στο χώρο της Λογοτεχνίας ή (αν θέλετε) της πλέον υποβαθμισμένης των Τεχνών σήμερα, της Ποιητικής, να δείτε τί συμβαίνει, καθώς και πως διαμορφώνονται τα οικονομικά μεγέθη των Δημιουργών που είναι ίσως ανύπαρκτα - μηδενικά - για όσους ασχολούνται ακόμα με το αντικείμενο. Γιατί;

Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι απαντήσεις επίσης πολλές που μπορεί να δώσει όποιος ενασχολήθηκε χρόνια με τον χώρο της Ποιητικής, που την είχε σαν λειτούργημα παράλληλα με το κύριο επάγγελμά του εφόσον ήταν αδύνατο να αποφέρει έσοδα διαβίωσης για να ασχοληθεί βιοποριστικά με την Ποιητική (και στιχουργική). Η προσωπική μου εκτίμηση λοιπόν για τις σημερινές ‘’πληγές’’ της Λογοτεχνίας (και το τίμημα που πληρώνουμε όλοι):

1ον. Η ακατάπαυστη και αλόγιστη (σε βαθμό σιχαμάρας) έκδοση βιβλίων επί πληρωμή (Ποιητικών ή γενικά Λογοτεχνικών μυθιστοριών) σε όλους ανεξαρτήτως τους εκδοτικούς οίκους, μικρούς ή μεγαλύτερους (φαινόμενο που πήρε πλέον ανεξέλεγκτες διαστάσεις από το 2005 κι έπειτα) εφόσον οτιδήποτε γράφτηκε σε μορφή κειμένου, κυκλοφόρησε άνευ καμίας κριτικής - αξιολόγησης ή κρίσης - και ήταν πληρωμένο από τον συγγραφέα του (κυκλοφόρησε δηλαδή έναντι αμοιβής).

2ον. Η προβολή αυτών των βιβλίων από τα ΜΜΕ (διαφημίσεις, τηλεόραση, ψυχαγωγικά περιοδικά και το διαδίκτυο) σε βαθμό που ο κόσμος ταυτίστηκε με την ανοσιουργία (μετά και την τόση προβολή και διαφήμιση) επιζητώντας μόνον εύπεπτα αναγνώσματα για τον ελεύθερο χρόνο του, χωρίς ουσιαστικά να μένει κάποιο όφελος από την ανάγνωση. Φυσικά υπάρχουν οι εξαιρέσεις συγγραφέων που παρέδωσαν αξιόλογο έργο, αλλά όπως συμβαίνει στη χώρα μας, θάφτηκαν από το σύστημα προβολής των υπολοίπων και παρέμειναν άγνωστοι.

3ον. Οι περισσότεροι που εξέδωσαν βιβλίο από το 2005 κι έπειτα το πραγματοποίησαν για την διακόσμηση του ‘’κατά τα άλλα’’ επιστημονικού και επαγγελματικού βιογραφικού τους. Έβλεπες δηλαδή γιατρούς να έχουν γράψει μυθιστορήματα, δικηγόρους ή Δημ. Υπαλλήλους και Φιλολόγους να ασχολούνται με την Ποιητική και την συγγραφή λογοτεχνικών κειμένων. Επιπρόσθετα μέσα σε αυτό το βιογραφικό ‘’εισήχθη’’ και ο όρος ‘’Δημιουργική γραφή’’ μετά από σειρά αντίστοιχων σεμιναρίων που διακοσμούσαν (ή δικαιολογούσαν) το άνωθεν βιβλίο Λογοτεχνίας που είχαν συγγράψει και εκδώσει οι ίδιοι.

4ον. Σε παλαιότερες εποχές των δεκαετιών ’60 & ’70, στο χώρο της Ελληνικής μουσικής, σχεδόν όλα τα τραγούδια που κυκλοφορούσαν σε δίσκους (τουλάχιστον στο Λαϊκό και έντεχνο τραγούδι) αποτελούσαν συνδυασμό της Ποιητικής δημιουργίας με την Μουσική. Η μουσική στις μέρες μας ακολούθησε το δρόμο και το σύστημα του βιβλίου, δηλαδή πληρώνεται από τον Δημιουργό μαζί με ένα επαγγελματικό βίντεο που το συνοδεύει και προωθείται στα ΜΜΕ μαζί με όλες τις επιταγές της μόδας που το δημιουργεί - αναλώνεται σε εύπεπτα σινγκλάκια και περιδιαβαίνει τον εμπορικό δρόμο της αναγνωρισιμότητας.

Όπως ήδη ανέφερα και παραπάνω, κατά καιρούς έχουν λεχθεί εκατοντάδες αράδες σχετικά με τις οικονομικές απολαβές καλλιτεχνών που ανήκουν στο χώρο της Μουσικής και κατ’ αντιστοιχία για όσους ανήκουν στον αμφιλεγόμενο χώρο της Λογοτεχνίας στην Ελλάδα - κι όταν μιλάμε πλέον για αυτές τις δύο μορφές τέχνης την Μουσική και την Λογοτεχνία ως μορφές έκφρασης του Λόγου μίας ενιαίας Τέχνης (της καλλιτεχνίας), το ζητούμενο και ευτυχέστερο σενάριο είναι να ταυτίζονται και να λειτουργούν ενώνοντας παγκοσμίως τους Λαούς μέσα από τα αξιόλογα δείγματα αυτής της ενιαίας Τέχνης..

© Γιώργος Σ. Κόκκινος 
Σεπτέμβριος 2019
(επιτρέπεται οποιαδήποτε κοινοποίηση 
είτε αναδημοσίευση του παρόντος κειμένου)