Περί Λογοτεχνίας και Ποιητικής – Μέρος Ε’

 

Περί Λογοτεχνίας και Ποιητικής – Μέρος Ε’

Μια συνοπτική ματιά στη Θεωρία της Λογοτεχνίας

 

''..Το πλέον δημοφιλέστερο είδος ανάρτησης είναι η ποίηση. Είναι, όμως, όλοι αυτοί οι χιλιάδες άνθρωποι που καταθέτουν λέξεις και εισπράττουν “likes”, ποιητές; Τι ξεχωρίζει έναν ποιητή από έναν απλό γραφιά που αναρτά κάποιες αράδες στο facebook ή και αλλού; Και πόσο κερδισμένη ή χαμένη είναι η Ποίηση από όλο αυτό; Στο παρελθόν διαβάζαμε ποίηση από στήλες εφημερίδων και περιοδικών και φυσικά από βιβλία και ποιητικές συλλογές. Πολλοί ήταν οι ποιητές που επέλεγαν τα έντυπα μέσα για να δείξουν την δουλειά τους. Τώρα το έντυπο μέσο έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα και το πλήθος επιλέγει το ίντερνετ για να διαβάσει και να ενημερωθεί. Οι εποχές άλλαξαν και οι συνήθειες επίσης. Οπότε και οι ποιητές αναρτούν στο διαδίκτυο. (...) Δεν είναι επάγγελμα η γραφή, είναι μια ταυτότητα του ποιος πρακτικά είσαι. Η Ποίηση είναι ένα λογοτεχνικό είδος καθαρά υποκειμενικό. Το ποίημα δεν είναι μυθιστόρημα να γίνει μπεστ σελερ, ούτε φιλοσοφική πραγματεία να την μελετήσουν οι φοιτητές. Η Ποίηση πάντα είχε έναν προσωπικό στόχο. Να διοχετεύει τις σκέψεις του γράφοντος στο χαρτί, να προβληματίσει, να συμπυκνώσει σοφία σε λίγες λέξεις και καμιά φορά να διασκεδάσει. Δίνει το στίγμα του ποιητή με ελάχιστες λέξεις ακόμα και χωρίς σημεία στίξης. Είναι ένα συμπυκνωμένο απόσταγμα φιλοσοφίας κι ενίοτε λυρισμού. Είναι το πιο δύσκολο λογοτεχνικό είδος να εκτιμηθεί σωστά. Και ''κριτικός'' είναι πάντα το αναγνωστικό κοινό. (...) Στην εποχή του ίντερνετ οι ποιητές από εκατοντάδες έχουν γίνει χιλιάδες. Η Ποίηση μιλά απευθείας στην καρδιά κι αυτός που μπορεί να την αγγίξει είναι Ποιητής..'' (1)

Στη σύγχρονη εποχή όπου η ''κοινωνία της πληροφορίας'' δημιούργησε μια παράλληλη συνύπαρξη του κυβερνοχώρου με τον φυσικό τρόπο, οι πρακτικές του ψηφιακού γραμματισμού περνούν σε μια νέα διάσταση από το κοντινό παρελθόν και επαναπροσδιορίζονται, στο επίπεδο των μέσων και των ηθών. Η επιρροή του διαδικτύου στον εγγράμματο πολιτισμό εκκινεί μια νέα ειδική θεωρητική αντιμετώπιση του κειμένου στα διαδικτυακά περιβάλλοντα.

Το τυπωμένο κείμενο θεωρείται η ορθόδοξη ανάγνωση, όμως κατά τη διάδοση του διαδικτύου το κείμενο εισήλθε σε ένα νέο περιβάλλον και η διαθεσιμότητά του ισοδυναμεί πλέον σε ''ύπαρξη'' μέσω ενός ''υπερκειμένου'' σε ψηφιακή μορφή. Ο αναγνώστης για να το λάβει, παρακάμπτει την καθιερωμένη διαδικασία που επέβαλε την έκδοση αυτού του κειμένου καθώς και την κριτική του, κι αυτό διαφοροποιεί την αντίληψή μας για την παραδοσιακή συγγραφική φωνή ενώ ταυτόχρονα εισάγεται η έννοια της πολυφωνίας σε ένα πολυφωνικό κειμενικό σύστημα που αναδεικνύει τη φωνή των πολλών. Σχηματίζεται έτσι μια πιο ελαφριά κουλτούρα της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι η από κοινού διαμόρφωση και εξέλιξη αυτού του μέσου.

Το διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα λόγω της ''ανοιχτότητάς του'' να ακουστούν πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Ερμηνείες που δεν καταπιέζονται από τις νόρμες που υπάρχουν στα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, γι' αυτό και το ''υπερκείμενο'' επιδρά και τελικά αναδιαμορφώνει την παραδοσιακή τυπογραφία στη σημερινή εποχή. (2)

''...Το διαδίκτυο διευκολύνει τους ανθρώπους να μοιράζονται και να δημιουργούν, αξιοποιώντας ο ένας τις δημιουργίες του άλλου. Κάθε φορά που βγάζετε μια φωτογραφία, ηχογραφείτε ένα τραγούδι, δημοσιεύετε ένα άρθρο ή ανεβάζετε στο διαδίκτυο κάτι δικό σας που γράψατε, αυτόματα δημοσιεύεται ''υπό την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματός σας'', σύμφωνα με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει ή να επεξεργαστεί το έργο σας, χωρίς να σας ζητήσει την άδεια. Αλλά τί συμβαίνει όταν εσείς θέλετε να μπορεί κάποιος να το κάνει; Μια άδεια Creative Commons μπορεί να δώσει σε τρίτους το δικαίωμα να διανέμουν, χρησιμοποιούν ή ακόμα και να παράγουν κτίζοντας πάνω στο έργο σας, επιτρέποντάς σας όμως να αποφασίσετε εσείς ποια δικαιώματα θέλετε να κρατήσετε για τον εαυτό σας.

Εξηγεί δηλαδή με σαφήνεια σε αυτούς που θέλουν να χρησιμοποιήσουν το έργο πως επιτρέπεται να το κάνουν χωρίς να σας ρωτήσουν προκαταβολικά, αλλά ούτε και να θίξουν τα δικαιώματά σας πάνω σε αυτό. Τα Creative Commons είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, αφιερωμένος στην υποστήριξη του ανοικτού και προσβάσιμου διαδικτύου, εμπλουτισμένου με ελεύθερη γνώση και πόρους διαθέσιμους για χρήση, διανομή και αξιοποίηση σε όλο τον κόσμο. Εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν άδειες CC σε πολλές δημοφιλείς πλατφόρμες περιεχομένου παραγόμενου από χρήστες. Όταν χρησιμοποιείτε μια άδεια CC για να διανέμετε φωτογραφίες, βίντεο ή σε διαδικτυακά ημερολόγια (blogs), το έργο σας ενσωματώνεται σε ένα παγκοσμίως προσβάσιμο σύνολο πηγών που περιλαμβάνουν έργα καλλιτεχνών, παιδαγωγών, επιστημόνων, ακόμη και κυβερνήσεων.

Εάν αναζητάτε περιεχόμενο που να μπορείτε ελεύθερα και νόμιμα να χρησιμοποιήσετε, υπάρχει πλούτος δημιουργικής παραγωγής, αδειοδοτημένος σύμφωνα με τα πρότυπα των Creative Commons, διαθέσιμος σε όλους. Εκατοντάδες εκατομμύρια έργα, τα οποία καθημερινά αυξάνονται, από τραγούδια και βίντεο, έως επιστημονικό και ακαδημαϊκό υλικό, είναι διαθέσιμα στο κοινό, για δωρεάν και νόμιμη χρήση, σύμφωνα με τους όρους των αδειών CC...'' (3)

Το διαδίκτυο προσφέρει οπτικοακουστικό υλικό (κείμενο, εικόνες, βίντεο, ήχο) για θέματα συναφή με την Νεοελληνική λογοτεχνία. Όπως όμως συμβαίνει με τα έντυπα μέσα, η αξιοπιστία του υλικού και οι προδιαγραφές της παραγωγής του ποικίλουν και εξαρτώνται από τον φορέα που βρίσκεται πίσω από την διαδικτυακή υλοποίηση και προβολή του. Η στοχευμένη πρόσβαση σε αξιόπιστο οπτικοακουστικό υλικό αποτελεί έναν ιδανικό τρόπο εμπλουτισμού των γνώσεων και επιπλέον αποτελεί κομμάτι της ψυχαγωγίας μας. (4)

Η κυβερνολογοτεχνία, ένα νέο είδος λογοτεχνίας που συνδυάζει και ενσωματώνει γραφικά, μουσική και εικόνες και έλκει την καταγωγή της από τον μεταμοντερνισμό, καταργεί το βασικό χαρακτηριστικό της έντυπης λογοτεχνίας που αφορά αποκλειστικά κείμενο και παράγεται από την αρχή σε ηλεκτρονικό περιβάλλον. Διαφέρει προφανώς από το γνωστό σε όλους μας ''ηλεκτρονικό βιβλίο'' σε PDF που υποκαθιστά ψηφιακά το παραδοσιακό έντυπο κείμενο.

''..Οι σύγχρονοι μελετητές συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι η ανάπτυξη των ψηφιακών μέσων επηρεάζει ολοένα και περισσότερο το συνολικό περιβάλλον παραγωγής, διανομής και πρόσληψης των κειμένων, διαμορφώνοντας μια νέα ''κειμενική οικολογία'', κύρια χαρακτηριστικά της οποίας είναι η υψηλή διαθεσιμότητα των κειμενικών αποθεμάτων, η έντονη πολυτροπικότητα και διασυνδεσιμότητα των κειμένων και η πρωτοφανής παροχή δυνατοτήτων στον αναγνώστη..''

Τέλος θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στον κυβερνοχώρο, τα προσωπικά ιστολόγια, blogs ή ιστοσελίδες, πολλές φορές με άδειες Creative Commons, που κατασκευάζονται από λογοτέχνες, λογοτεχνικά περιοδικά, ανθρώπους ειδικούς ή μη που ασχολούνται με τη λογοτεχνία, περιέχουν πρωτότυπες λογοτεχνικές καταθέσεις ή αποσπάσματα διαφόρων άλλων κειμένων, προσπάθειες συλλογικής συγγραφής αλλά και κριτικές για λογοτεχνικά βιβλία έντυπα ή του διαδικτύου, ενώ συμβάλλουν με τη σειρά τους στην ανάπτυξη αυτής της νέας κουλτούρας. (5)

_____________________

Πηγές/Βιβλιογραφία: (1) metaximas.org , άρθρο της Ρένας Γέρου. (2) Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ 2016, Ειρ. Γαμβρού. (3) ekt.gr , Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, εγχειρίδιο Creative Commons. (4) ''Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία'', ΣΕΑΒ 2015. (5) ''Η Λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ'', Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας 2012, Βεν. Αποστολίδου

Τα 4 προηγούμενα μέρη της μελέτης στην Πορφυράδα
καθώς και σε αναδημοσίευση στο ιστολόγιο Θυμοσοφείν:

Περί Λογοτεχνίας και Ποιητικής (Ευρετήριο Θεμάτων) 

- Επιτρέπεται αναδημοσίευση του παρόντος με αναφορά στην πηγή -

για το ιστολόγιο Πορφυράδα © Νοέμβριος 2021